Życie przeciętnego Polaka jest statystycznie aż o rok krótsze  tylko z powodu złej jakości powietrza, którym oddycha. Na 50 najbardziej zanieczyszczonych pyłem PM 2,5 miast w Europie aż 33 znajdują się na terenie naszego kraju. Z jakiego powodu Polska jest aż tak bardzo zanieczyszczona?

Polska w czołówce najbardziej zanieczyszczonych państw w Europie

Szacuje się, że z powodu zanieczyszczeń co roku na świecie umiera około 7 milionów ludzi. 1,7 miliona z nich stanowią dzieci. Mimo rzetelnych danych i coraz większego zainteresowania społeczeństwa problemem smogu, nadal wielu ludzi bagatelizuje szkodliwy wpływ pyłów zawieszonych w powietrzu na nasz organizm. Nie brakuje tych, którzy twierdzą, że to "medialna wydmuszka", "propaganda producentów masek antysmogowych" lub zwolenników innej wersji spiskowej teorii dziejów. Niestety liczby mówią same za siebie. Aż 1 na 10 zgonów wśród dzieci (najbardziej narażonych na negatywne działanie toksycznego powietrza na zdrowie) spowodowany jest szkodliwym wpływem zanieczyszczeń na ich organizm.
W przypadku dorosłych łatwiej zrzucić nam winę za zawały, udary i inne choroby cywilizacyjne czy na niezdrowy styl życia, który jak wiadomo może powodować podobne skutki. Nie wszyscy są w stanie powiązać wysoki poziom zanieczyszczeń ze zwiększoną liczbą przypadków chorób serca, astmy oskrzelowej, a nawet podwyższeniem liczby pacjentów z chorobą Alzheimera, która – jak udało się potwierdzić naukowo – może mieć bezpośredni związek z działaniem smogu i zanieczyszczeń.

Sytuacja związana z zanieczyszczeniami powietrza w naszym kraju jest co najmniej niepokojąca. Z roku na rok wygrywamy kolejne, niechlubne rankingi najbardziej zanieczyszczonych miejsc na świecie. Niestety jeśli chodzi o jakość powietrza, którym się oddycha, to złą dolę w niechlubnych statystykach dzieli z nami tylko Bułgaria. W dziesiątce najbardziej zatrutych miast aż trzy pozycje przypadły w udziale Bułgarom. Pozostałe miejsca niestety należą do Polski. Nie brak paradoksów – najgorzej w ostatnich latach oddychało się m.in. w Żywcu, który u nas uchodzi za... miejscowość uzdrowiskową.

Od kilku dobrych lat powtarza się w mediach, by nie palić w kominkach śmieciami, plastikowymi butelkami czy wszelkimi innymi, równie groźnymi po włożeniu do pieca produktami. Jednak mimo wielu programów wdrażanych przez różne samorządy – trudno zauważyć wyraźną zmianę na lepsze. Jest wręcz przeciwnie.

Niepokojące może być to, że alarmy smogowe ogłaszane są w naszym kraju przy poziomach, które np. we Francji uznane byłyby już co najmniej za... łamanie praw człowieka.

Jak rozpoznać, że wychodząc na zewnątrz, mamy do czynienia z wyższym niż zwykle stężeniem szkodliwych substancji?

Zwykle nie jest to trudne – po prostu gorzej się nam oddycha, a nad miastem unosi się gęsta łuna oparów, które najczęściej można zauważyć. Jeśli zaś dodatkowo zaczynają nam łzawić oczy, a spojówki stają się podrażnione, lepiej nie przebywać zbyt długo na zewnątrz – mogą to być pierwsze oznaki reakcji alergicznej na zbyt wielką ilość drobin, przez które możemy doznać uszczerbku na zdrowiu.

Lista chorób, do których przyczynia się smog jest długa:

• rak płuc,
• depresja,
• miażdżyca,
• bezpłodność,
• zawał mięśnia sercowego,
• choroby serca/zaburzenia rytmu serca/niewydolność serca,
• nadciśnienie,
• zakrzepica,
• udar mózgu,
• astma,
• zaburzenia koncentracji (a nawet obniżenie wskaźnika IQ),
• zmiany anatomiczne mózgu,
• niska waga urodzeniowa,
• wyższe ryzyko wcześniactwa,
• zaburzenia hormonalne/otyłość (zwłaszcza u dzieci i młodzieży),
• podrażnienie spojówek i wiele innych.

Komu szkodzą i jak działają na nasz organizm zanieczyszczenia powietrza?

Pediatra i reumatolog, dr Małgorzata Biernacka-Zielińska tłumaczy, że oprócz kobiet w ciąży i osób starszych najbardziej powinny uważać na to zjawisko dzieci – a właściwie ich rodzice lub opiekunowie. Dlaczego?

- Smog upośledza funkcje obronne dróg oddechowych, drażni i uszkadza nabłonek rzęskowy oskrzeli, toruje drogę wirusom i rozmaitym bakteriom. Organizm usiłuje się bronić, chcąc usunąć szkodliwe cząsteczki poprzez wyksztuszanie i nadprodukcję śluzu. Pojawia się więc przewlekły i uporczywy kaszel – tłumaczy ekspertka.

-  U dzieci żyjących w bardzo zanieczyszczonych aglomeracjach występują przewlekłe bóle głowy, osłabienie, ciągłe zmęczenie i zaburzenie koncentracji, a kobiety ciężarne rodzą dzieci o mniejszej masie ciała, które są w późniejszym życiu podatniejsze na choroby. Zanieczyszczenia kumulują się przy gruncie, dlatego małe dzieci oddychając powietrzem o jeszcze gorszej jakości przez usta, omijają nos jako element usuwania szkodliwych pyłków – dodaje dr Biernacka-Zielińska. Największy problem mogą mieć z tym maluchy cierpiące na astmę lub alergię.

Smog negatywnie wpływa również m.in. na układ krwionośny osób dorosłych. Z danych Śląskiego Centrum Chorób Serca wynika, że w dni, podczas których notuje się podwyższone stężenie zanieczyszczeń powietrza, gwałtownie wzrasta liczba zawałów serca (nawet dziesięciokrotnie).

Jak chronić się przed smogiem i go zatrzymać?

Warto pamiętać, że najmniejsza ilość zanieczyszczeń jest obserwowana wczesnym rankiem, zaś najwyższe wskaźniki notowane są pod tym względem notowane koło południa.

Długotrwałe, skuteczne rozwiązanie problemu smogu wymaga działań systemowych – często na poziomie krajowym, a nawet światowym. Jednak poszczególne jednostki również mają wpływ na poziom zanieczyszczeń powietrza. Spaliny samochodowe, dymy z kominów, spalanie śmieci, dymy papierosowe, zanieczyszczenia przemysłowe i wiele innych czynników przyczynia się do tworzenia czarnych kłębów dymu nad miastami. Wystarczy ograniczyć niektóre z działań lub zmienić złe nawyki, a przyczynimy się do zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza.

Władze coraz częściej podejmują działania prowadzące do ograniczenia emisji i zanieczyszczeń komunikacyjnych. Zanim jednak problem smogu zniknie całkowicie, warto przestrzegać kilku podstawowych zasad:

• w czasie alarmów smogowych unikać przebywania na dworze i aktywności fizycznej,
• dbać o dobre nawodnienie i lekką dietę,
• unikać podróży w godzinach szczytu,
• zadbać o powietrze w domu – ograniczyć wietrzenie, sięgnąć po rośliny zielone i oczyszczacze powietrza.

W wyniku zwiększającej się świadomości nt. smogu i jego skutków, w ostatnich latach sławę zyskały maseczki antysmogowe i oczyszczacze powietrza. Ludzie na szczęście coraz częściej zdają sobie sprawę, że przed smogiem należy się chronić, ale inwestując, należy wybierać to, co naprawdę pomoże, a nie dodatkowo zaszkodzi. Dlatego maseczka powinna być specjalistyczna, a wybierając dobry oczyszczacz powietrza, powinniśmy zwracać uwagę na kilka istotnych aspektów takich jak: zasięg działania i wydajność, wykrywanie zanieczyszczeń oraz automatyczne oczyszczanie. Należy wybierać wśród oczyszczaczy działających naturalnie, które nie tworzą jonów czy ozonu. Powinny oczyszczać poprzez system wieloetapowej filtracji, m.in. poprzez filtr węglowym oraz HEPA odpowiedzialny za filtrowanie również cząsteczek smogowych PM2,5, z efektywnością usuwania nawet do 99,97%.Przydatną funkcją jest też wskaźnik cząsteczek PM2,5.

Należy pamiętać, że aby oczyszczanie powietrza było naprawdę skuteczne i bezpieczne jego filtry muszą być regularnie wymianie, gdyż posiadają określoną absorbcję zanieczyszczeń, a im bardziej zużyty filtr powietrza tym jego CADR jest niższy. - Dobre oczyszczacze posiadają rekomendację uznanych autorytetów – Polskiego Towarzystwa Alergologicznego czy ECARF, które testują je pod kątem ich faktycznej skuteczności w zmniejszaniu objawów alergii - wyjaśnia dr Wojciech Feleszko z Kliniki Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Jeżeli chodzi o dobór roślin, NASA opublikowało listę gatunków, które według ich badań skutecznie usuwają zanieczyszczenia powietrza. Zaznaczają oni jednak, że efektywne oczyszczanie powietrza jest możliwe, gdy co najmniej 1 roślina przypada na każde 10 m2 pomieszczenia. Polecane gatunki roślin to:

• epipremnum złociste (Epipremnum aureum) – pozbywa się benzenu, usuwa toksyny,
• wężownica (Sanseweria) – produkuje tlen nawet w ciemnych pomieszczeniach i nocą,
• dracena wonna,
• bluszcz,
• palma Areka,
• nefrolepis wyniosły (paproć).

UWAGA! Przed zakupem rośliny warto sprawdzić, czy nie jest toksyczna.

Smog to jedno z największych zagrożeń cywilizacyjnych i istotne jest, aby być świadomym tego zagrożenia. Trzeba zastanowić się nad pewnymi kwestiami – to co my dorośli robimy w kwestii walki z zanieczyszczeniami i jak edukujemy nasze dzieci, bezpośrednio przełoży się na ich los i zdrowie. Problem smogu wymaga wspólnego zaangażowania, zarówno rządu, jak i wszystkich obywateli. Warto również zastanowić się nad jakością powietrza w domu, szkole czy biurze już dziś. Należy wziąć pod uwagę to, że właśnie tam spędzamy najwięcej czasu. Chcemy dbać o zdrowie swoje i najbliższych, a nie zwracamy uwagi na tak istotną kwestię jak powietrze. Trzeba to jak najszybciej zmienić w trosce o bezpieczeństwo rodziny.

Konsultacja merytoryczna Dr hab. n. med. Wojciech Feleszko, Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Źródło: Philips Polska